Hoe treedt u op tegen wanprestatie? Deel 4: ontbinding of vervangende schadevergoeding?

Hebt u er geen vertrouwen meer in dat uw contractspartij de overeengekomen prestatie nog kan leveren, dan hebt u de keuze tussen twee acties: ontbinding en vervangende schadevergoeding. Let wel: de keuze is definitief. U kunt hier niet op terugkomen. Het is niet mogelijk om de overeenkomst te ontbinden en tegelijk aanspraak te maken op vervangende schadevergoeding. Wel is het altijd mogelijk, dus ook naast ontbinding, om aanvullende schadevergoeding te vorderen. Hierover schreef ik in deel 2 van deze serie artikelen. Het verschil tussen beide soorten schadevergoeding wordt hierna duidelijk, bij de uitleg van vervangende schadevergoeding.

Welke keuze voor u het beste is, moet u per geval beoordelen. Dat zal ik in dit artikel, zo concreet mogelijk, toelichten. Daarbij ga ik er van uit dat de verplichting van uw contractspartij niet bestaat uit het betalen van geld, want in dat geval kunt u altijd beter gewoon nakoming vorderen. Daarover schreef ik in deel 3 van deze serie artikelen. Ik ga er van uit dat uw contractspartij goederen of diensten moest leveren, of een werk moest uitvoeren en dat u voor die prestatie zou betalen.

Vereisten
Voor beide acties is vereist dat de wederpartij in verzuim is (zie deel 1 van deze serie artikelen). Een ontbinding is voorts niet mogelijk indien de tekortkoming zo gering is dat een ontbinding niet gerechtvaardigd is. Het is aan de wederpartij om te stellen en te bewijzen dat dit het geval is. Toerekenbaarheid is voor beide acties niet vereist. Een beroep op overmacht is dus niet aan de orde.

Gevolgen van ontbinding
Door ontbinding blijft de overeenkomst wel bestaan, maar worden beide partijen bevrijd van hun verplichtingen uit die overeenkomst. De over en weer al geleverde prestaties moeten ongedaan gemaakt worden. Kortom: wat al is betaald moet worden terugbetaald en wat al is geleverd, moet worden geretourneerd. Als ongedaanmaking van een prestatie niet meer mogelijk is (bijvoorbeeld als die prestatie bestond uit het storten van beton), dan moet de waarde die die prestatie voor u heeft gehad, worden vergoed. Als die prestatie niet goed was en opnieuw dient plaats te vinden, dan heeft die prestatie voor u geen waarde gehad. Kortom niet de objectieve waarde, maar de subjectieve waarde is bepalend. Deze waardebepaling klinkt eenvoudiger dan die in de praktijk vaak is.

Gedeeltelijke ontbinding
Een gedeeltelijke ontbinding van de koopprijs is ook mogelijk. Indien slechts een gedeelte van een bestelde hoeveelheid is geleverd (en u wenst die te behouden) dan kunt u de overeenkomst ontbinden voor slechts het nog niet geleverde gedeelte. Uw betalingsverplichting wordt naar rato verminderd,

Een andere vorm van gedeeltelijke ontbinding is praktisch indien wel de overeengekomen hoeveelheid is geleverd, maar deze voldoet niet helemaal aan de overeengekomen kwaliteit. Indien u de levering toch wenst te behouden, kunt u door gedeeltelijke ontbinding in feite een korting op de overeengekomen prijs afdwingen die overeenstemt met het verschil in kwaliteit. U begrijpt dat dit in de praktijk tot discussies leidt.

Gevolgen vervangende schadevergoeding
Bij de keuze voor vervangende schadevergoeding blijft de overeenkomst (net als bij ontbinding) bestaan. Ook uw eigen verplichting blijft bestaan. U moet dus gewoon nog steeds de overeengekomen prestatie leveren. Slechts uw contractspartij hoeft dat niet meer. In plaats daarvan moet hij aan u vergoeden de kosten die u moet maken om een ander te laten uitvoeren wat uw contractspartij (nog) had moeten doen. Kortom: uw contractspartij krijgt een betalingsverplichting.

U moet bewijzen hoeveel kosten er mee zijn gemoeid om een de overeengekomen prestatie door een andere partij te laten uitvoeren. Die kosten kunnen hoger zijn dan de overeengekomen prijs. De andere partij kan namelijk duurder zijn. Ook voor dat meerdere is uw wederpartij aansprakelijk. Keerzijde is dat als de andere partij goedkoper is, dat voordeel ook voor rekening van uw wederpartij komt. Een verschil in prijs kan worden veroorzaakt door tijdsverschil in combinatie met prijsschommelingen, maar kan ook gewoon het resultaat zijn van onderhandelingen. Uiteraard moet het wel een zakelijke prijs zijn. Dit is dus een belangrijk verschil ten opzichte van ontbinding. Bij ontbinding krijgt u terug wat u al hebt betaald, maar niet meer dan dat. In verband met dat prijsverschil kunt u naast ontbinding nog aanvullende schadevergoeding vorderen (zie deel 1 van deze serie). Om aanspraak te maken op aanvullende schadevergoeding mag er echter geen sprake zijn van overmacht. Is er wel sprake van overmacht en zijn de prijzen gestegen, dan kunt u het beste opteren voor vervangende schadevergoeding en die vordering verrekenen met uw eigen betalingsverplichting.

Verhaalbaarheid
Als u al aan uw wederpartij hebt betaald, dan zit er een zeker risico in om te opteren voor vervangende schadevergoeding. U zult immers ook de andere partij moeten betalen. Die verplichting kunt u niet rechtsreeks neerleggen bij uw wederpartij.  U betaalt dan dus aanvankelijk twee keer en het is uw risico of u die tweede betaling vergoed kan krijgen door uw wederpartij. Ook bij ontbinding is het maar de vraag of uw wederpartij aan haar restitutieverplichting kan voldoen. Als u twijfelt aan de gegoedheid van uw wederpartij, kan het dus verstandiger zijn om te kiezen voor een actie tot nakoming (zie deel 3 van deze reeks artikelen). U moet er dan wel vertrouwen in hebben dat de wederpartij in staat is om tijdig en correct te presteren.

Conclusie
In geval van wanprestatie kunt u kiezen voor diverse acties. Welke keuze u moet maken, hangt af van de concrete omstandigheden van het geval, zoals die hiervoor zijn uiteengezet en uiteraard ook van de inhoud van een eventuele overeenkomst met eventuele algemene voorwaarden. Iedere actie vereist een eigen strategie. Tussentijds wisselen van strategie is vaak onmogelijk. Zorg er dus voor dat u in een vroegtijdig stadium het gehele speelveld overziet. Als u wilt sparren, mailt u gerust: s.bruinsslot@stiptadvocaten.nl

Dit artikel is deel 4 van een serie van vier artikelen over tekortkoming, nakoming, ingebrekestelling, verzuim, ontbinding en schadevergoeding.